อุตสาหกรรมยานยนต์ทั่วโลกกำลังเข้าสู่ภาวะตึงเครียด เมื่อผู้บริหารระดับสูงของบริษัทรถยนต์หลายแห่งออกมาเตือนถึงวิกฤตการณ์ขาดแคลนแม่เหล็กถาวรจากแร่หายาก (rare earth magnets) ซึ่งจำเป็นต่อการผลิตชิ้นส่วนสำคัญในรถยนต์จำนวนมากและอาจนำไปสู่การหยุดสายการผลิตในไม่กี่สัปดาห์ข้างหน้า

เมื่อช่วงต้นเดือนมิถุนายน 2025 ที่ผ่านมา กลุ่มพันธมิตรนวัตกรรมยานยนต์ (Alliance for Automotive Innovation) ซึ่งเป็นองค์กรตัวแทนของผู้ผลิตอย่าง Volkswagen Hyundai และ General Motors ได้ส่งจดหมายถึงอดีตประธานาธิบดีโดนัลด์ ทรัมป์ แสดงความวิตกต่อภาวะขาดแคลนแร่หายาก โดยระบุว่าชิ้นส่วนที่ได้รับผลกระทบมีตั้งแต่ ระบบเกียร์อัตโนมัติ ลิ้นเร่ง ไดชาร์จ มอเตอร์ เซ็นเซอร์ เข็มขัดนิรภัย ลำโพง ไฟส่องสว่าง พวงมาลัยไฟฟ้า ไปจนถึงกล้องรอบคัน

กลุ่มผู้ผลิตชิ้นส่วนยานยนต์ (Vehicle Suppliers Association) ร่วมเตือนว่าผลกระทบที่ร้ายแรงอาจนำไปสู่การลดกำลังการผลิตอย่างหนักหรือหยุดการผลิตทั้งหมดในบางโรงงาน

ต้นเหตุของวิกฤตนี้มาจาก การที่รัฐบาลจีนระงับการส่งออกแม่เหล็กถาวรตั้งแต่วันที่ 4 เมษายน 2025 ซึ่งเกิดขึ้นท่ามกลางสงครามการค้ากับสหรัฐฯ แม้ต่อมาทั้งสองฝ่ายจะบรรลุข้อตกลงชั่วคราวในกลางเดือนพฤษภาคม แต่การส่งออกแร่หายากยังไม่กลับมาเป็นปกติ

Jamieson Greer ผู้แทนการค้าสหรัฐฯ เปิดเผยว่า “การส่งออกของแร่หายากบางรายการตามที่จีนให้คำมั่นไว้ยังไม่เกิดขึ้นตามที่ให้คำสัญญาไว้” ขณะที่สถานทูตจีนในกรุงวอชิงตันแถลงตอบโต้ว่า สหรัฐฯ เองก็ใช้นโยบายควบคุมการส่งออกด้านเซมิคอนดักเตอร์มากเกินไป

แหล่งข่าวจากการเจรจาการค้าระหว่างสหรัฐฯและจีนในกรุงเจนีวาระบุว่า “จีนกำลังเคลื่อนตัวช้ามากในการออกใบอนุญาตส่งออกแร่ ขณะที่อินเดียก็ยังไม่ได้รับใบอนุญาตเช่นกัน ทำให้คาดว่าอุตสาหกรรมยานยนต์อินเดียอาจต้องหยุดการผลิตทั้งหมดภายในต้นเดือนมิถุนายน”

ปัจจุบัน จีนควบคุมกระบวนการแปรรูปแม่เหล็กถาวรกว่า 90% ของโลก ซึ่งมีความสำคัญต่ออุตสาหกรรมรถยนต์ อาวุธทางทหาร เช่น เครื่องบินรบและเครื่องใช้ไฟฟ้าภายในบ้าน ในสหรัฐฯ แม้จะมีเหมืองในรัฐโอคลาโฮมา แต่ยังต้องส่งแร่ไปให้จีนแปรรูป และสหรัฐฯ ไม่มีโรงงานผลิตแม่เหล็กถาวรประสิทธิภาพสูงเลย โดยมีเพียงโรงงานขนาดเล็กในเซาท์แคโรไลนาและเท็กซัสที่เตรียมเริ่มผลิตภายในปีนี้

จากรายงานของ The New York Times ระบุว่า ผู้ผลิตแม่เหล็กถาวรของจีนบางแห่งได้ หยุดสายการผลิตชั่วคราว ขณะรออนุมัติใบอนุญาตส่งออกแร่จากรัฐบาล

บริษัทยักษ์ใหญ่อย่าง Bosch จากเยอรมนีเผยว่าซัพพลายเออร์เองก็เผชิญความยากลำบากในการจัดการกับขั้นตอนขอใบอนุญาตส่งออกแร่จากจีน ซึ่งอาจต้องเตรียมเอกสารหลายร้อยหน้า แม้ยุโรปจะได้รับใบอนุญาตส่งออกแร่บางส่วน แต่ยังคงมีความปั่นป่วนในห่วงโซ่อุปทานอย่างหนัก ทำให้สหภาพยุโรปเร่งเดินหน้าโครงการเหมืองแร่และแร่หายากในประเทศสมาชิก เพื่อลดการพึ่งพาจีนในระยะยาว

สหรัฐอเมริกาได้รับผลกระทบมากที่สุดจากการหยุดส่งออกแร่หายาก เนื่องจากไม่มีการผลิตแม่เหล็กถาวรประสิทธิภาพสูงในประเทศ ขณะที่ยุโรปซึ่งได้รับใบอนุญาตส่งออกแร่บางส่วน แต่ยังไม่เพียงพอทำให้อุตสาหกรรมรถยนต์อาจล่าช้าหรือหยุดการผลิตในบางพื้นที่ ในส่วนของอินเดียค่อนข้างมีแนวโน้มต้องหยุดสายการผลิตยานยนต์ในช่วงต้นเดือนมิถุนายน หากยังไม่ได้รับใบอนุญาตส่งออกแร่ดังกล่าว

ที่มา: Autoblog